Tuur iha laletek João Paulo II, hateke rai-tetuk ne’ebé hakores ho naroman eletrisidade, fitun ne’ebé lakan piska-piska husi dook Agio no Sonia futu domin ba malu no promete sei la husik malu to’o Sonia remata nia estudu iha ema nia rai.
Agio, mai husi família simples no inan-aman laiha kbiit hodi haruka nia bá eskola iha rai-li’ur. Agio kontente tebes tempu naruk sira dook malu, tinan ne’e Sonia mai pasa nia férias ho nia. Atu hametin liután domin ne’e sira mós halo juramentu; “Ha’u Agio, jura iha estátua João Paulo II nia oin katak ha’u Agio nafatin hein to’o ó fila no ó mak unika feto iha ha’u-nia fuan.” juramentu hanesan halo husi Sonia ba Agio.
Kalan ne’e Agio no Sonia pasa sira nia tempu ikus tan Sonia nia tempu férias mós remata daudaun. Buat hotu akontese laiha ema ida teri netik iha nakukun laran Agio no Sonia kesi domin hanesan ema kaben na’in.
Bainhira naroman kona Sonia nia matan buat hotu akontese ona, Sonia kaer nia faru taka nia hirus-matan ho matan-been no fuuk ne’ebé namkore belit ho ai-tahan dehan;
“Tuir loloos ida-ne’e labele akontese lai.”
Agio Hakuak metin Sonia hodi dehan “deskulpa karik ha’u halo ó tanis maibé ida-ne’e la’ós ha’u-nia hakarak de’it maibé ita-nian rua nia hakarak, karik ohin ó dehan labele, ida-ne’e sei la akontese to’o bainhira sinu igreja lian.”
“Aban ha’u filafali ona, sé buat ruma mak akontese karik oinsá.”
“Ó, lalika tau sei laiha buat ida mak akontese ba ó, ó fiar ha’u. Ha’u sei la husik ó mesak.”
Ko’alia nune’e no hakuak daudaun Sonia.
Kalan ne’e Sonia fila uma ho oin hamnasa maibé fuan ne’e tuku-tuku hela. Sonia no Agio rai segredu ne’e metin to’o Sonia fila. Iha ema nia rai Sonia hanesan feto raan ida ne’ebé laran-di’ak no iha ligasaun di’ak ho ema hotu.
Sonia nia domin ba Agio boot tebes. Facebook, WhatsApp halo relasaun domin ne’e metin no laiha segredu entre sira. Kalan despedida ne’e hanesan kalan ida ne’ebé furak no metin iha memória fitun no fulan sai sasin domin iha foho-lolon João Paulo II.
Fulan ida liu daudaun maibé Sonia nia fulan (menstruasaun) seidauk mai, tan sibuk ho nia estudu Sonia la preokupa kona-ba ida-ne’e, oin hahú kamutis, dalaruma ulun moras no muta. Bainhira nia kolega sira husu nia kona-ba nia kondisaun isin ne’ebé husi loron ba loron tun ba beibeik Sonia hatán badak de’it “heisa, kalan-kalan ha’u deskansa tarde tan prepera hela ha’u-nia skripsi.”
Tama ba fulan daruak menstruasaun kontinua la mai, fuan hahú duvidas no nakonu deskonfia tansá mak fulan kotuk la fase no fulan ne’e kontinua nafatin. Sonia hahú ta’uk no buka informasaun iha internét no hakbesik an ba farmasia hola test pack bainhira fila Sonia halai lailais ba hariis-fatin hodi koko. Bainhira sai husi hariis-fatin Sonia hakilar hanesan ema bulak tan risku rua mosu iha test pack hatudu katak Sonia pozitivu isin-rua.
Sonia nia liman ain nakdedar telefone Agio ne’e hodi hato’o novidades ne’e, telefone dahuluk Agio la hi’it hetok ida-ne’e halo Sonia nervozu liután, telefone daruak Agio foin simu, retak kedas ho lian-fuan tolok halo sira na’in-rua diskute malu naruk to’o lori mós inan-aman nia naran ba sala ne’ebé mak sira halo.
“Loos ona Sonia, sé ó ta’uk ó-nia inan-aman, dalan ne’ebé di’ak liubá ita na’in-rua, labarik ne’e tenke mate antes nia moris.”
“Agio, ha’u seidauk prontu atu iha oan, ha’u sei hakarak servisu no iha osan rasik hanesan ho ha’u-nia bin sira seluk.”
“Ó hanoin ó mesak, ha’u mós seidauk prontu ó mak hatene liu ha’u-nia kondisaun, sei ha’u iha ona agora ha’u-nia inan-aman bele oho kedas ha’u, dalan di’ak liu mak tenke halo abortu” Agio ko’alia ba Sonia ho lian nakdedar tan ta’uk ema ruma rona sira nia dadalia ne’e.
Sonia komesa hakbesik ba nia kolega di’ak ne’ebé uluk nia ajuda lori ba fatin prátika abortu, toba iha kama leten no prátika abortu mós kontinua no la’o ho susesu, Sonia tanis tan moras maibé hamnasa tan laiha ona buat ida indepe nia futuru.
Sonia bele hamnasa kontente maibé besi kro’at hadau daudaun iis esperansa moris kosok-oan ne’e. “Mamá moras loos bainhira besi ne’ebé hatama mai hodi dada sai obriga ha’u. Mamá deskulpa iha fulan dahuluk ha’u iha Mamá nia kabun halo Mamá nia ulun moras, isin-tun, muta no oin-kamutis. Iha fulan daruak bainhira haree Mamá kontente ha’u mós kontente, bainhira haree Mamá triste ha’u mós tanis, iha loron ida antes ema hatama besi mai dada sai ha’u. Ha’u sei rona Mamá ho Papa deskute malu no tolok malu uza Avo Pai ho Avo Mae nia naran. Ha’u-nia deskulpa mós ba Avo Pai ho Avo Mae tan ha’u sira temi imi nia naran halimar iha sira nia ibun tuun.
Mamá sekarik ha’u iha lian iha minutu ne’ebé sira hasai obriga ha’u, ha’u hakarak dehan de’it obrigada fó ona tempu mai hau halimar iha Mamá nia kabun. Mais tansá imi tenke hakotu ha’u-nia isin, ha’u promete sé karik imi husik iis ne’e mak ha’u sei la halo susar imi no sei halo tuir de’it saida mak Mamá ho Papa dehan, ha’u sei la nakar no halo imi nia ulun moras.
Obrigada fó ona tempu fulan rua mai ha’u, buat ne’ebé ha’u hakarak imi hatene katak ha’u hadomi imi, ha’u lakohi atu labarik sira seluk mós sente moras ne’ebé ha’u sente, ha’u ta’uk liu mak besi ne’ebé sira hatama mai mai hodi obrigada dada sai ha’u, Mamá la haree besi ne’e ha’u-nia isin kanek no raan, ha’u ta’uk tebes Mamá.”
Bainhira tun husi kama leten Sonia SMS kedas Agio katak Agio “prosesu abortu ohin la’o ho susesu.” Agio hatán badak de’it “informasaun ida-ne’e mak ha’u hein, ha’u espera ó mós iha kondisaun ne’ebé di’ak.”
Relasaun domin ne’e kontinua la’o no metin liután, Sonia no Agio rai metin segredu, maibé iha loron hanesan ho loron abortu Sonia mehi beibeik labarik ki’ik ida hakilar ho lian maka’as dehan “Mamá moras loos, besi kro’at ne’e koko dada sai ha’u ho obriga.”
Díli, loron-30 fulan-Novembru Tinan-2017
Tidak ada komentar:
Posting Komentar