Ema dehan domin ne’e husi matan hafoin tun ba fuan, sentimentu ida ne’ebé susar atu pinta ho liafuan. Ohin ha’u haree hikas nia iha ai-matan-dukur nia okos. Nia bonita no ha’u laran monu ba nia iha hasoru malu dahuluk.
Hasoru dahuluk iha semana rua liubá bainhira bá vizita Anato ne’ebé moras no baixa iha ospitál.
Bainhira liu iha korredór besik Kapela ha’u haree hetan nia hamriik iha ai matan-dukur ho hamnasa midar dadalia ho mane morena isin lotuk fuuk mutin ne’ebé ha’u hasoru beibeik iha Papa nia servisu fatin.
Ain lori ha’u hakbesik an ba, susar atu komprende tansá fuan ne’e fekit maka’as husi segundu ba minutu.
“Bom dia, Tiu João sé mak moras.?”
“Anato, ó mós halo saida iha ne’e?”
“Ha’u mai haree kolega ida moras.” Matan ne’e fihir beibeik ba nia ne’ebé hamriik iha tiu João nia sorin.
“Ha’u-nia oan-feto boot mak moras, nia idade mós hanesan ho ó.”
Iha dadalia badak ne'e la konsege husu nia naran. Loro-matan mós mout daudaun fitun hahú mosu iha lalehan maibé nia lalatak invade ha’u-nia hanoin tomak. Lian mak husu mosu beibeik tansá no tansá.
“Papa, ha’u-nia ulun moras loos, ita bá ona.”
Tansá nia tenke ulun moras iha minutu ne’ebé ha’u hakarak koñese nia, karik nia la gosta ho ha’u-nia prezensa ka oinsá. Taka matan iha minutu balu maibé nia lalatak mosu beibeik, kalan ne’e sente naruk matan ne’e hetok ladukur liután.
Bainhira manu-aman kokorek ha’u foti xave motór, hatais ha’u-nia jakete la’o daudaun.
“Ó halo ha’u ladukur iha kalan ne’e, molok kalan ne’e remata ha’u tenke haree lai ó-nia oin biar husi dook.”
Husi sala ida bá sala seluk ha’u nafatin la hetan nia, husi dook ha’u haree tiu João no tia Joana tuur iha korredór besik sala operasaun ho hanoin barak. Hakbesik bá ho intensaun hakarak hatene nia baixa iha sala ida ne’ebé. Foin mak atu besik ba ha’u rona dadalia entre kaben rua ne’e.
“Doutór foti liman, kankru ne’e grave tebes ona. Ha’u la komprende tansá durante ne’e Ania taka nia moras ne’e mai ita.”
“Ania lasala, ita mak sala laiha tempu ba oan sira. Iha Ania nia oin ita nafatin hatudu oin midar ba nia, labele halo nia triste, Doutór ko'alia ona ho ha'u, se Ania hakarak alta ita halo tuir de'it nia hakarak."
Husi moru sorin ha'u rona de'it lian tanis husi inan ne'e. Fuan ne'e sente moras tansá feto ne'ebé ha'u gosta tenke hasoru situasaun ne'e. Ha'u susar atu komprende sentimentu ne'e, ida ne'e hanesan gosta de'it ou domin.
Husi dook ha'u, Ania toba iha kama leten liman buti daudaun telefone no hamnasa mesamesak, ha'u la hatene sah mak halo nia hamnasa. Hamnasa ne'e halo ha'u haluha tiha dadalian entre tia Joana no Tiu João.
Molok rai naroman, ha'u iha ona uma tuur iha kama leten foti ha’u-nia kadernu no hakerek liafuan murak ne’ebé ha’u sei didika ba nia kuandu hasoru malu hikas.
Ó hanesan fitun
Ha’u hakarak haree iha meiudia boot
Ó-nia hamnasa okupa ha’u-nia hanoin
Ó-nia matan rai segredu.
Ha’u laran monu iha hasoru dahuluk
Ó-nia moras pinta ho oin kamutis
Karik moras loos, susar esplika ho liafuan
Se tempu bele muda ba kotuk
Ha'u hakarak koñese ó antes
Dadalia ho ó, haree ó-nia hamnasa.
Fahe sentimentu ba malu.
Aban ka bairua ha'u sei ba vizita nia nu'udar Anato ne'ebé hakarak koñese Ania. Karik nia labele sai ha'u-nia doben maibé nia bele sai ha'u-nia belun ne'e mós natoon ona ba ha'u. Molok Papa bá servisu hakbesik ba hodi husu:
"Papa, tiu João tama servisu ka lae!"
"Lae, nia lisensa. Nia oan moras."
"Papa bá vizita ona ka seidauk, se seidauk ita bá vizita tiha ba."
"Aban ka bairua mak ita ba."
Hamnasa mihis haree hahán iha meza leten. Ha'u iha razaun atu hasoru malu ho Ania liuhusi Papa, tiu João sei la deskonfia ha'u rai sentimentu ba nia oan feto. Loron ida liu daudaun Papa laiha tempu fuan ne'e hahú lahakmatek se hein Papa kleur demais. Lokraik molok fila husi eskola ha'u liuhusi Ospitál maibé Ania alta tiha ona.
Karik nia di'ak ona tanba ne'e mak nia alta sedu tiha. Ha'u kontinua husu Papa nia tempu dalan ne'ebé fasil liuhusi Papa. Lokraik ne'e Papa fila tarde, bainhira Mamá husu nia hatán.
"Ha'u ohin bá mate uma, João nia oan feto boot foin mak mate."
Fuan ne'e sente moras tebes, tansá ida ne'e akontense. Karik ida ne'e di'ak liubá nia atu labele sente moras tan maibé fuan ne'e sente lakon tebes, sekarik ha'u bele muda tempu ba kotuk ha'u hakarak haree nia hamnasa iha minutu ida.
Díli, loron-17 fulan-Fevereiru tinan-2019
Hasoru dahuluk iha semana rua liubá bainhira bá vizita Anato ne’ebé moras no baixa iha ospitál.
Bainhira liu iha korredór besik Kapela ha’u haree hetan nia hamriik iha ai matan-dukur ho hamnasa midar dadalia ho mane morena isin lotuk fuuk mutin ne’ebé ha’u hasoru beibeik iha Papa nia servisu fatin.
Ain lori ha’u hakbesik an ba, susar atu komprende tansá fuan ne’e fekit maka’as husi segundu ba minutu.
“Bom dia, Tiu João sé mak moras.?”
“Anato, ó mós halo saida iha ne’e?”
“Ha’u mai haree kolega ida moras.” Matan ne’e fihir beibeik ba nia ne’ebé hamriik iha tiu João nia sorin.
“Ha’u-nia oan-feto boot mak moras, nia idade mós hanesan ho ó.”
Iha dadalia badak ne'e la konsege husu nia naran. Loro-matan mós mout daudaun fitun hahú mosu iha lalehan maibé nia lalatak invade ha’u-nia hanoin tomak. Lian mak husu mosu beibeik tansá no tansá.
“Papa, ha’u-nia ulun moras loos, ita bá ona.”
Tansá nia tenke ulun moras iha minutu ne’ebé ha’u hakarak koñese nia, karik nia la gosta ho ha’u-nia prezensa ka oinsá. Taka matan iha minutu balu maibé nia lalatak mosu beibeik, kalan ne’e sente naruk matan ne’e hetok ladukur liután.
Bainhira manu-aman kokorek ha’u foti xave motór, hatais ha’u-nia jakete la’o daudaun.
“Ó halo ha’u ladukur iha kalan ne’e, molok kalan ne’e remata ha’u tenke haree lai ó-nia oin biar husi dook.”
Husi sala ida bá sala seluk ha’u nafatin la hetan nia, husi dook ha’u haree tiu João no tia Joana tuur iha korredór besik sala operasaun ho hanoin barak. Hakbesik bá ho intensaun hakarak hatene nia baixa iha sala ida ne’ebé. Foin mak atu besik ba ha’u rona dadalia entre kaben rua ne’e.
“Doutór foti liman, kankru ne’e grave tebes ona. Ha’u la komprende tansá durante ne’e Ania taka nia moras ne’e mai ita.”
“Ania lasala, ita mak sala laiha tempu ba oan sira. Iha Ania nia oin ita nafatin hatudu oin midar ba nia, labele halo nia triste, Doutór ko'alia ona ho ha'u, se Ania hakarak alta ita halo tuir de'it nia hakarak."
Husi moru sorin ha'u rona de'it lian tanis husi inan ne'e. Fuan ne'e sente moras tansá feto ne'ebé ha'u gosta tenke hasoru situasaun ne'e. Ha'u susar atu komprende sentimentu ne'e, ida ne'e hanesan gosta de'it ou domin.
Husi dook ha'u, Ania toba iha kama leten liman buti daudaun telefone no hamnasa mesamesak, ha'u la hatene sah mak halo nia hamnasa. Hamnasa ne'e halo ha'u haluha tiha dadalian entre tia Joana no Tiu João.
Molok rai naroman, ha'u iha ona uma tuur iha kama leten foti ha’u-nia kadernu no hakerek liafuan murak ne’ebé ha’u sei didika ba nia kuandu hasoru malu hikas.
Ó hanesan fitun
Ha’u hakarak haree iha meiudia boot
Ó-nia hamnasa okupa ha’u-nia hanoin
Ó-nia matan rai segredu.
Ha’u laran monu iha hasoru dahuluk
Ó-nia moras pinta ho oin kamutis
Karik moras loos, susar esplika ho liafuan
Se tempu bele muda ba kotuk
Ha'u hakarak koñese ó antes
Dadalia ho ó, haree ó-nia hamnasa.
Fahe sentimentu ba malu.
Aban ka bairua ha'u sei ba vizita nia nu'udar Anato ne'ebé hakarak koñese Ania. Karik nia labele sai ha'u-nia doben maibé nia bele sai ha'u-nia belun ne'e mós natoon ona ba ha'u. Molok Papa bá servisu hakbesik ba hodi husu:
"Papa, tiu João tama servisu ka lae!"
"Lae, nia lisensa. Nia oan moras."
"Papa bá vizita ona ka seidauk, se seidauk ita bá vizita tiha ba."
"Aban ka bairua mak ita ba."
Hamnasa mihis haree hahán iha meza leten. Ha'u iha razaun atu hasoru malu ho Ania liuhusi Papa, tiu João sei la deskonfia ha'u rai sentimentu ba nia oan feto. Loron ida liu daudaun Papa laiha tempu fuan ne'e hahú lahakmatek se hein Papa kleur demais. Lokraik molok fila husi eskola ha'u liuhusi Ospitál maibé Ania alta tiha ona.
Karik nia di'ak ona tanba ne'e mak nia alta sedu tiha. Ha'u kontinua husu Papa nia tempu dalan ne'ebé fasil liuhusi Papa. Lokraik ne'e Papa fila tarde, bainhira Mamá husu nia hatán.
"Ha'u ohin bá mate uma, João nia oan feto boot foin mak mate."
Fuan ne'e sente moras tebes, tansá ida ne'e akontense. Karik ida ne'e di'ak liubá nia atu labele sente moras tan maibé fuan ne'e sente lakon tebes, sekarik ha'u bele muda tempu ba kotuk ha'u hakarak haree nia hamnasa iha minutu ida.
Díli, loron-17 fulan-Fevereiru tinan-2019
