obrigada ba Redasaun Jornal Independente ne'ebe publika ona istoria badak ne'e iha edisaun edisisaun Sesta-Feira, 11 fulan-Novembru tinan-2016 |
Fuan
ne’e duuukk…. daakk… hanoin hela loron aban, loron ne'ebé sei marka istória
foun iha ami nia domin, ami sei hamriik iha altar nia oin hodi simu sakramentu
kaben ba dahuluk no dala ikus iha moris. Ha'u tuur iha kama leten haree vistidu
mutin ne'e tara iha didin-lolon, ai-funan rosas ne’ebé latan iha meza leten
hamnasa mihis hanoin hela loron aban, mehi foun mós sei hahú iha loron ne’e.
Ai-funan
rosas nia furak hakaan matan hakbesik ba nia, tekiteki telefone mós bidu iha
meza leten foti matan hateke ba telefone ne'ebé lakan iha meza leten hakerek
liafuan "Amor", hatán ba nia ho hamnasa midar;
"Doben
ha'u iha prezente furak ida ba ó, ha'u hakarak fó prezente ne'e ba ó antes ita
loron aban".
"Prezente
saida mak ne'e, aban mak fó de'it labele ga?"
"Ha'u
saudades loos ó, ha'u lakohi hein tan to'o loron aban, sei hein to'o aban ne'e
kleur demais". Ko'alia mai ho lian sériu.
"Agora
ó iha ne'ebé? Husu ba nia ho lian sériu mós.
"Ha'u
iha uma, agora foin atu aranka bá"
"Lokraik
ona ne'e haree halai motór neineik".
"Di'ak
mor, ha'u hadomi loos ó". Hatán mai no dada iis
boot.
Fuan
hahú la hakmatek sah prezente mak nia atu fó mai, tansá nia labele pasiénsia
hodi hein to'o aban, ha'u hanoin de'it iha laran. Liu tiha minutu tolunulu nia
la mosu mai. Fuan ne'e hahú la hakmatek liután la'ós tanba prezente ne’e maibé
hanesan buat boot ida atu akontese. Tuur la hakmatek iha kama leten hafodak ho
SMS badak ida tama mai hodi dehan “Ason
hetan dezastre agora iha ospitál ho kondisaun kanek todan.”
Lee
mensajen badak ne’e ho matan-been liman ain nakdedar iha fatin, lakleur Mamá
dere odamatan hodi dehan "Ana, ó
troka roupa agora ita bá ospitál ba
haree Ason lai, hatene hela aban atu kazamentu sei la'o bá-mai, buka saida
karik" Mamá ko'alia ho hirus.
Kalan
ne'e ha'u to'o duni iha ospitál no nia iha sala ICU, fuan ne'e la forsa haree
nia ne’ebé latan iha kama leten, la book an. Nia Mamá hakat mai hakuak ha'u
matan-been hodi dehan;
"Ita reza de'it atu nia bele liu faze
todan ne'e". Ko'alia mai ho lian nakdedar.
"Mae,
ha'u la forsa haree nia toba hanesan ne'e, sei ohin ha'u hatene katak prezente
ne'ebé nia atu fó mak ida ne'e ha'u sei la simu no la hatán nia atu mai hasoru
ha'u".
Agida nia alin
ikun hakat hodi dehan “bin, buat hotu planu maromak nian.”
Ha'u
hakat tuur iha nia sorin hodi dehan "mór, hadeer ona ga! Toba iha ne'e
halo saida. Ita nia festa kazamentu buat hotu prepara ona ne'e, aban ita atu
simu sakramentu kaben nu'usá ó toba fali iha ne’e" ho tanis doko nia isin ne'ebé latan iha
kama leten. Ema hotu iha fatin ne'e tuur ho matan-been, "prezente ida ó
atu fó mak ne'e ga?" . Ha'u tuur iha nia sorin no kaer metin nia
liman, Mamá hakat hakbesik mai hodi hodi dehan;
"Ita
fila ona, aban mak mai fali."
"Imi fila
uluk ona ba, dehan hela ba família hotu katak aban ami sei la kazamentu ita
hein to'o nia di'ak lae!"
Ason nia Mamá
mós hakat habesik hodi dehan "saida mak Ana dehan ne'e loos, agora ita
reza de'it par nia bele di'ak lailais".
"Mae, sira
mós fila ona, husik ha'u ho alin sira mak iha ne'e"
"Labele
tanis maibé reza ba nia, Mamá hatene ne'e todan ba ó maibé ó tenke forsa ba
nia" ko'alia nune'e Mamá hakbesik mai hodi hakuak
no hamoos ha'u nia matan-been.
Ha'u
nafatin tuur iha nia sorin, lakohi lakon minutu ida haree nia oin ne'ebé falun ho ligadura no mangeira ki'ik ne'ebé
rebo-rebo iha nia isin, ha'u nafatin bisbisu hodi dehan "doben ha'u
hadomi ó" nia nein hatán só
matan-been sulin habokon hasan, ha'u hakilar hodi bolu doutór sira "doutór
mai lae, nia tanis ne'e", "ita-boot sira bele sai lai fó tempu ba ami
hodi halo kontrola ba nia".
Ha'u
tuur liman ain nakdedar iha ICU nia oin, hanoin ne'e iha nakukun laran. Agia hakat
mai hakuak ha'u hamoos ha'u nia matan-been "Bin keta tanis demais, bin
mós persiza deskansa", " ha'u di'ak hela, atu deskansa hanu'usá agora
ema ne'ebé ha'u hadomi tenke hasoru situasaun defisil entre mate no
moris" ko'alia nune'e no
matan-been nafatin sulin. "Karik ó iha ha'u nia fatin ó prontu ka lae
simu situasaun ne'e konta de'it oras ami atu simu sakramentu kaben, tansá ha'u
tenke mai tuur iha ICU hodi hein nia, la'ós ida mak ha'u nia hakarak".
Lakleur
doutór mós sai mai ho oin triste hodi dehan "agora ami labele halo buat
barak tan nia fuan mós la funsiona ho di'ak, ita reza atu Na'i hakraik milagre
ba nia, ami esforsu tuir ami nia bele desizaun hotu iha maromak nia liman"
Doutór ko'alia nune'e basa ha'u nia
kabas la'o daudaun ba haree fali pasiente seluk.
Ha'u
hakat tama ba sala laran ho matan-been no nafatin tuur iha nia sorin, oras
hatudu tuku haat dadeer alin sira balu fila bá uma hodi deskansa, ha'u nafatin
tuur no lakoi lakon minutu ida atu haree nia oin, buat ne'ebé sei metin iha
memória iha tuku lima nia loke matan hamnasa mai ha'u lakleur raan sulin sai
husi inus no ibun, Doutór sira halai lailais hodi mai salva nia, maibé buat
hotu planu maromak nian. Karik Na'i hadomi liu nia no foti nia husi ha'u nia
sorin.
Hamnasa
midar hanesan dahuluk ami hasoru malu, hamnasa midar ne'e repete filafali
bainhira ami fahe malu, la'ós prezente moruk ne'e mak ha'u hein, la'ós ida ne'e
mak ha'u nia hakarak. Tansá ó hosik ha'u la tatoli nia liafuan ruma mai ha'u,
hamnasa midar ne'e só husik kanek no matan-been mai ha'u.
Ha'u
tuur ho matan-been iha kama ain la espera ida ne'e ida atu akontese mai ha'u
nu'usá ó husik ha’u mesak iha tempu ne'ebé nia halo promesas barak mai ha'u,
ha'u la forsa hala’o moris ne'e kuandu laiha ó, mundu nia furak mós lakon ona
iha ha'u nia matan ho ó nia hamnasa midar ba dala ikus ne'e.
Karik
ha'u bele muda tempu ba kotuk ha'u lakohi simu prezente ne'e, sah prezente loos
mak ó hakarak fó mai ha'u, ne'e la'ós prezente furak maibé prezente moruk no
hakanek fuan. Fatin hakmatek ne'e nakfila ba halerik matan-been lubun ida mak
fakar iha ne'e, ó la'ós kanek de'it ba ha'u maibé sira hakanek mós sira ne'ebé hadomi ó, sah
sala mak ha'u halo ba ó.
La'ós
ona loke tenda ba festa kazamentu maibé loke tanda ba mate uma ema sei la mai
hato'o parabéns maibé sentindu kondolénsia, ó husik duni kanek no todan ne'e
mai ha'u. Iha nia kaixau sorin, ó Mamá hakat mai tara korrente ida ne'ebé
hakerek I Love You mai ha'u nia
kakorok hodi dehan “ida ne’e prezente
ikus husi Ason.”
Alito Rosa empresta fotografia lai |
Istória
ne’e hanesan istória fiksaun no la refere ba ema. Ami hein maluk sira-nia komentariu
atu nune’e bele hadi'a no hariku liután istória ne’e rasik, ba atensaun ha’u hato’o
wain.
Dili,
loron-4 fulan-Novembru tinan-2016
Furak
BalasHapusObrigada fó ona tempu badak lee istória badak ne’e.
Hapus