Hakerek na’in : Polan Lopes
Elia, feto ida ne’ebé badinas. Nia servisu loroloron
mak te’in ba ema ne’ebé tuir workshop no halo servisu uma laran seluk tan
hanesan suku pontu krus, desfiadu, borda no seluk tan. Feto ne’e feto ida
ne’ebé ha’u hadomi liu, feto ne’e mak hahoris ha’u, trata ha’u to’o ha’u boot.
Husi servisu ne’ebé nia halo ne’e bele ajuda netik ha’u nia apá hodi sustenta
ami nia moris lor-loron. Tanba ha’u nia apá servisu hanesan taxista, nia
rendimentu ki’ik.
Dalaruma ha’u nia ama rai etu, ha’u nia apá fila
lokraik la han no toba de’it tanba dehan bosu hela. Loron kalan ha’u ho ha’u
nia ama de’it mak tur iha meza kuadradu ne’e hodi han. Ha’u husu ba ama;
“Apá
iha ne’ebé?”
“Apá ohin fila husi servisu kala isin kole liu
ne’ebé nia toba tiha”.
Ama hatán
Loron kalan nune’e hela de’it, tempu mós la’o
daudaun la sente tinan 11 ona ami moris hamutuk ha’u nunka sente oinsa família
ida (inan, aman no oan) tur hamutuk konta istória no hamnasa. Ha’u hakarak loos
atu la’o sai hamutuk ho ha’u nia inan aman, paseu hamutuk, sempre hamaluk ho ha’u
iha tempu ha’u triste no mós kontente, hanesan ho ha’u nia kolega sira seluk.
Maibé ha’u nia hakarak ne’e la realiza.
Loron ida ha’u nia ama fase roupa barak loos, “Bety mai lori roupa moos ne’e bá habai!!” Ama bolu ho dada iis naruk husi bee posu
ne’ebé iha loos dapur kotuk. Bety, naran
uma ne’ebé ha’u nia ama hanaran ha’u momentu ha’u moris. Ha’u hamriik husi
hadak leten no ba habai roupa iha tali ne’ebé dada iha uma sorin.
Ha’u nia ama kose kalsa jeans ajul naruk ida ho oin
buis de’it, la hanoin barak, nia tama dapur laran kaer mina rai iha jeriken ida
fakar husi ulun to’o ain. Nia ho fuan tuku-tuku, nervozu, liman ain nakdedar
hakat ba foti ai-kose. Kose dala ida, ahi komesa lakan maka’as han nia isin.
“Bety…Bety….Bety….” ama hakilar maka’as husi dapur laran. Ha’u hakfodak halai
tama dapur laran no hare saida mak akontese.
 |
| Fotografia dada husi Google |
Ahi komesa han nia isin, komesa husi fuuk no roupa
ne’ebé ha’u nia ama hatais. Ahi han nia kulit husi segundu bá minutu halo tiha
mudansa kór iha nia kulit. Kór xokolate sai kór metan hanesan ahi anar, modelu
kulit sai hanesan naan lalar. Oin bonita, inus kain tuda lakon tiha husi ha’u
nia haree tanba nia oin bubu no kór sai metan tiha halo ita la koñese. Ibun
lais haseedor agora sai monok ba ema hotu.
Ha’u bilan, ta’uk ho nakdedar hare de’it to’o ahi
ne’e mate, ha’u nia ama mós monu no desmaia tiha. Viziñu sira rona ha’u nia ama
hakilar ne’e no mai nakonu tiha uma simples ne’ebé didin ho bebak ne’e. Sira
ajuda ha’u hodi hiit tiha kama leten. Bety ne’ebé ho idade sanulu hatete;
“Favór ida telefone ambulánsia mai de’it ona” ho lian nakdedar
“Sim ha’u telefone agora maibé prepara ona
” tia ida hatán ho liman buti telemovel
“Ha’u mak tula bá ospital de’it ona” tiu
João hatán husi kulu hun ne’ebé hamriik iha uma oin.
Tiu João mós
hakat daudaun ba nia uma ne’ebé ladún dook husi ha’u nia uma, maiz ou menuz 50
metru husi ami nia uma. Halo moris tiha kareta mikrolete mutin ho númeru 010 no
mai tula tiha ama bá ospitál. To’o iha ospitál doutór haruka família sira sai
hotu no doutór komesa halo kurativu nia kanek no liga oxygen tanba nia dada iis
la normál ona.
Família sira iha li’ur komesa husu malu “tanba saida mak tia Elia sunu – an?”
ha’u hakru’uk ho matan-been suli husi
hasan no inus turu habokon ha’u nia kelen. Kalsa badak (to’o ain tur) kór mean
no faru ajul sai lensu ba ha’u iha momentu ne’ebá. Ho oin triste nein liafuan
ida, karik tanba sei trauma ba akontesimentu ida ne’e.
Kring…kring…kring… tiu João nia telemovel lian, tiu João
hatán no ko’alia maiz ou menuz 5 minutus. Afinál ha’u nia apá mak telefone. Ha’u hateke sa’e hare ha’u nia apá ho fetoran ida la’o mai. Ha’u la koñese feto
ne’e. Ha’u halai ba haku’ak apá ho matan-been
no komesa konta saida mak akontese.
Loro-matan hahú monu iha foho kotuk, naroman mean
husi loro matan leno sa’e mai mundu, halo mundu ne’e sai furak iha lokraik
kmanek ida ne’e. Oras hatudu tuku 18:00 otl, doutor sai mai bolu apá. Lakleur Doutór
hakat mai no hatete
“Señora
Elia iha kondisaun kritis nia laran tanba ahi han to’o nia fuan hotu, ne’ebé
ita akompanha ho orasaun de’it, so Maromak mak bele determina”
Ha’u nia apá sai mai haku’ak ha’u dehan;
“Oan doben, di’ak
liu fila uma de’it ona tanba kalan ona,
husik ha’u mak hein ó nia ama”
“Oinsá ho ama
nia kondisaun? Doutor dehan saida?” ha’u husu ho lian maña
“Doutór dehan
ama di’ak hela maibé nia seidauk sadar ”
apá hatete ho liman rua kaer ha’u hasan
no filafali bá tuur iha feto ida ne’ebé ohin mai ho nia ne’e nia sorin. Feto ho
fuuk dada naruk to’o iha kanotak ne’e la liga nia, liman dada tun sa’e layar entiment Samsung metan ida hodi
hare facebook.
Ha’u nia apá lakohi hare ha’u triste, karik tanba
ne’e mak nia subar tiha novidade tristeza ne’ebé nia rona ne’e husi ha’u. Ha’u
ho laran todan la’o sai atu ba uma, tuir dalan ha’u hanoin hela de’it feto ne’ebé isin lotuk, hasan ku’ak, kulit
morena ne’ebé mai hamutuk ho ha’u nia apá ne’e se?, Tansá mak ha’u nia nia inan
sunu – an? Karik tanba problema uma laran? Ou karik tanba buat seluk? Maibé
ha’u sei esforsu – an buka hatene tuir.
Fulan nia naroman borus husi vidru metan halo kalan
ne’e sai furak tiha, lian úniku kalan nian komesa hasé situasaun silensu ne’e.
Fitun hahú mosu, nakonu iha lalehan no fó mensajen úniku mai ha’u tilun. Oras
hatudu tuku 21:00 kalan, lian úniku husi manduku, teki
komesa halo barullu tiha situasaun hakmatek ida ne’e. Anin husi ventuña hafresku
ha’u iha kalan ne’e, ha’u fuan tuku-tuku hela de’it hanesan buat ida atu
akontese.
Ha’u sai husi ha’u nia quartu no hakat ba quartu
sorin ne’ebé la do’ok husi ha’u nia quartu, só fahe de’it didin husi ha’u nia
quartu rasik. Quartu ne’e ha’u nia apá ho ama nia quartu. Hakat neineik tama bá
ho oin bilan. Dada loos tiha hena iha kulsaun leten, hikas hena tau iha sumasu
leten, depois hiit sa’e tiha sumasu haree hetan surat tahan ida iha sumasu
okos.
“ha’u
laran moras, sente fuan ne’e ema tuku ho martelu, ha’u fuan dodok liu wainhira
haree sira rua hamutuk. Ha’u hadomi liu nia nu’usá nia halo ida ne’e mai ha’u?
ha’u terus durante tinan barak ona, ha’u nonook de’it ha’u labele halo buat ida
tanba ha’u ema beikten (analfabetizasaun). Biar ha’u ema beikten maibé ha’u iha
sentimentu bele ka lae ó konsidera ha’u nu’udar feto ida. Ha’u hakarak rona
liafuan ida husi ó nia ibun ha’u hadomi ó, antes ha’u husik ó moris hamutuk ho
nia to’o rohan laek. Ikus liubá ha’u nia oan doben Bety; estuda didi'ak ba,
aban bain rua Bety sai feto raan hili mane ida ne’ebé hadomi ó atu imi rua bele
moris iha dame no domin nia laran. Ama hadomi liu abin feto mesak. Beijinhos…husi ama Elya ” lee ho matan been.
Ikus mai ha’u hatene ona katak ama sunu – an tanba
ha’u nia apá selingkuh. Komesa husi
ne’e ha’u la gosta ona apá. La kleur ambulánsia lian, ambulánsia ne’e mai para
loos iha uma oin. Bety ho fuan dug dag hamoos matan-been, sai ba loke odamatan
haree ema hiit sai ona nia ama husi ambulánsia. Ha’u la simu katak ama mate.
Halai atu ba hasoru, labele tanba liman ain to’os hotu no monu tun tiha iha
fatin,no desmaia tiha. Elya iis kotu duni kauza husi nia la’en selingkuh.
Nb: istória ne’e hanesan istória fiksaun la refere no didika ba ema ida, ba maluk sira mak hakarak hato’o krítika no sujestaun bele halo komentariu atu nune’e bele hariku liután istória ne’e rasik
Dili, loron-20
fulan-Outubru tinan-2016
Tidak ada komentar:
Posting Komentar