25 Mei 2018

SIDADE

 ‘Díli…Díli… Díli.. alin atu bá Díli ga.?’
 ‘Sin, maun.’
 ‘Entaun sai daudaun karreta ona, minutu sanulu tan ita aranka.’

Ho hamnasa mihis Sonia hiit nia pasta tau bá karreta laran. Hanoin ne’e hahú lahakmatek bainhira ha’u to’o iha Díli tiu Ándre mai hasoru duni ha’u ka lae. Liutiha minutu balu karreta ne’e mós hahú aranka.

 ‘Sonia, ó nu’usá?’
 ‘Ha’u foin dahuluk bá Díli.’
 ‘Ó, bá Díli atu halo saida.?’
 ‘Ha’u atu bá pasa férias.’

 Lalatak sidade mosu iha hanoin hanesan saida mak nia haree iha televizaun no rona husi nia belun sira, Timor Plaza mak fatin ne’ebé furak liu no bele hasoru ema barak iha fatin ne’e. Sonia iha komprimisiu ida bá nia an bainhira to’o iha Díli fatin dahuluk ne’ebé nia sei vizita mak Timor Plaza.

Bainhira to’o iha Fatu Ahi ajudante kondutór hahú halo kobransa ba pasajeirus sira. Sonia hahú atrapalla ho nia telefone no hafuhu beibeik husi janela ba liur.

 ‘Afinál, iha sidade ne’e uma barak hanesan ne’e.’

Foti telefone no hahú hasai fotografia husi laletek Fatu Ahi. Sonia lakohi lakon mementu furak hotu iha nia vizita dahuluk. Bainhira to’o iha triminál Becora. Mane morena ida hamriik ona iha lurón. Liman buti namanas telefone.

Bainhira tun husi karreta Sonia halai hasoru kedas hodi dehan;

 ‘Tiu Ándre.?’
 ‘Sonia, ó mak ne’e ga.?’
 ‘Sin, tiu.’
 ‘Kleur la hasoru, agora ó feto-klosan ona.’

Sonia ho hamnasa mihis re’I daudaun Tiu Ándre nia liman.

 ‘Ó-nia tia no alin sira hein hela ó iha uma.’
 ‘Tiu sira nia hela fatin dook ka besik.’
 ‘Besik, la to’o minutu ruanulu ita to’o ona iha ne’ebá.’

Ida dalan fila bá uma, Sonia nia matan hahú lahakmatek liután kakorok badak naruk hodi hafuhu tuir sidade nia furak ho hafodak nia dehan;

 ‘Iha ne’e uma andár barak loos.’
 ‘Domingo, Agora tiu sei lori ó bá Pasiár iha Cristo Rei no João Paulo II.’
 ‘Tebes mak ne’e, semana oin ami tama fali ona eskola. Tiu bele lori ha’u la’o halimar bá Timor Plaza ga?’
‘Ó, kalma de’it.’ Hatán ho hamnasa.

Bainhira to’o iha uma Ania no Joana kontente tebes bainhira haree Sonia tun hosi karreta. Ania no Joana halai hasoru ho kontente dada Sonia nia liman bá uma laran.

 ‘Abin, orasida kalan toba ho ha’u eehh,...’
‘Imi ne’e labele duni. Husik Sonia bá han no deskansa lai. Nia kole ne’e.’ Dehan tia Elsa
‘Di’ak hela tia, ohin iha karreta laran mós ha’u konsege toba oituan.’ 
‘Haree, lori bin nia Pasta bá tau iha kuartu-laran. Sonia, ó ho ó-nia tiun haree bá han ona, lokraik mai ita bá Timor Plaza hola ó-nia pasta no sapatu foun.’

Sonia hamnasa bainhira rona dehan atu bá Plaza. Matan fihi beibeik ba relójiu ne’ebé tara iha Díli lolon. Lokraik lailais ona bá. Hanoin ne’e mak mosu beibeik iha nia hanoin.

 ‘Duké ha’u tuur bilan iha uma laran di’ak liu sai bá hola anin iha liur.’

Bainhira nia hamriik iha uma oin, hateke ba sorisorin la haten ema ida. Moru mesak aas, hahusuk oioin mosu iha nia hanoin. ‘Tiu Ándre nia uma ne’e mai halo loos iha prizaun nia klaran ne’e?’

 ‘Sonia, ó halo saida iha liur.’ Lian ne’e halo Sonia hafodak.
 ‘Tia, sorin-sorin ne’e prizaun ga.?’
 ‘Prizaun besik fatin ohin ó tun husi bis ne’e.’
 ‘Entaun, sorisorin ne’e.’ hatán ho hafodak.
‘Ne’e ema nia uma. Tanba ema sente la seguru ne’e mak ema halo moru as ne’e.’
‘Tansá mak ema sente la seguru iha nia rai rasik.’
‘Haree bá hariis ona. Ita la’o halimar bá Timor Plaza.’

Moru as la’ós iha de’it tiu Ándre nia uma sorisorin maibé bele hasoru iha fatin-fatin. Bainhira to’o iha Timor Plaza, Sonia hafodak ho saida mak nia haree, afinál fatin ne’e furak loos. Foti nia telefone no hasai daudaun lertaru. Momentu furak tenke hasai fotografia hodi hatudu bá nia belun sira.

Bainhira tama bá Timor Plaza laran Sonia hafodak bainhira sente malirin derrepente. La kleur tiha ida monu iha nia oin, Sonia halai lailais hodi bá ajuda tia ne’e maibé ema seluk hahú atrapalla ho nia telefone hodi hasai tia ne’e nia fotografia. Sonia ajuda lailais tia ne’e hamriik ho oin-buis nia dehan;

‘Imi, ema sidade ne’e oin seluk oituan, ema monu la ajuda maibé imi sibuk mak hasai ema nia fotografia. Tia di’ak hela toh.’
‘Di’ak hela noy, ha’u-nia sinelus mak namdoras. Lalika gasta tempu hirus malu ho ema sira ne’e. Labarik sira ikus ne’e oin seluk oituan, ema hetan dezastre ruma sira la hanoin atu tulun uluk ema ne’e maibé halo uluk video no hasai fotografia hodi tau iha Facebook lai foin mak ajuda ema ne’e.’ hatán mai ho oin triste.
‘Sé tia sente di’ak hela, ha’u bá uluk ona, ha’u-nia alin sira bolu ona ha’u.’

Sonia tama iha loja sapatu, fihir daudaun sapatu sira ne’ebé forma tuituir malu. ‘Sonia, lalika moe bainhira ó gosta sapatu ruma bele foti de’it.’  Dehan tia Elsa. Molok atu fila tia Elsa no Tiu Ándre lori sira bá han Bakso. Fila bá uma rai nakaras ona. Lampu lakan forma tuituir malu sidade nia furak ó bele sente bainhir kalan to’o.

Molok férias remata  tiu Ándre lori Sonia la’o halimar ba momunentu João Paulo II no Cristu Rei. Iha lurón bá Cristu Rei matan ne’e fihir tun sai, tasi nia hakmatek no rai-henek mutin nia furak dada ema pasa férias, haksolok ho família iha fatin ne’e.

Tuun husi karreta la’o neineik tuir eskada no aproveita momentu ne’e hodi hasai fotogtafia.  Momentu furak ne’ebé Sonia labele haluha haree rasik ho matan estatua Cristu Rei maibé nia mós triste bainhira haree Baraka sira ne’e nakonu ho lixu. Fatin ne’e malirin fresku tiha maibé sé mak atu bá tuur iha fo’er sira ne’e nia leten. Ho oin-naburut Sonia dehan;

 ‘Tiu, nu’usá mak fatin ne’e fo’er loos.’
 ‘ Ema hamoos iha.’
 ‘Ema hamoos iha maibé ita mak lori foer ne’e mai tansá la’ós ita mak hamoos no lori fila.’

Bainhira férias remata Sonia mós fila bá nia hela fatin. Iha dalan nia hahú halo komparasaun ema sira ne’ebé moris sira iha sidade no nia hela fatin. Se ema hotu nia moru aas hanesan ne’e na’ok teen tama ka susar ruma kona sira oinsá viziñu sira atu bá ajuda. Ema nia konsiénsia hadomi ambiente hahú mihis buat simples de’it han iha ne’e no soe iha ne’e, so halo servisu bá ema seluk  no lakohi tulun malu.  Sidade… sidade.. ó halo ema matan delek ho ó-nia furak.

Díli, loron-23 fulan-Maiu tinan-2018

           






Tidak ada komentar:

Posting Komentar